Đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia trong công tác phòng cháy, chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ

Trong bối cảnh toàn cầu đang bước vào kỷ nguyên kinh tế tri thức và cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư phát triển mạnh mẽ, việc phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia đã trở thành yêu cầu tất yếu, là động lực quan trọng để nâng cao năng suất, chất lượng, sức cạnh tranh và năng lực tự chủ của đất nước.

Ngày 22/12/2024, Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 57-NQ/TW về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. Nghị quyết xác định đây là yếu tố quyết định để phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới. Đây không chỉ là nhiệm vụ trọng tâm mang tính chiến lược lâu dài, mà còn là giải pháp đột phá để hiện thực hóa mục tiêu phát triển nhanh, bền vững và hội nhập sâu rộng quốc tế.

Trong thời gian qua, thực hiện các văn bản chỉ đạo của Bộ Công an, UBND tỉnh, Công an tỉnh về triển khai thực hiện Nghị quyết số 57-NQ/TW. Cấp ủy - Ban Lãnh đạo Phòng Cảnh sát Phòng cháy chữa cháy và cứu nạn cứu hộ (PCCC & CNCH) đã kịp thời chỉ đạo xây dựng kế hoạch, chương trình hành động thực hiện Nghị quyết đến toàn thể cán bộ, chiến sĩ của đơn vị nắm và thực hiện bước đầu đạt nhiều kết quả quan trọng.

Hình ảnh diễn tập phương án chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ có huy động nhiều lực lượng, phương tiện tham gia tại Tòa nhà A4 Chung cư Ehome Southgate.

Nghị quyết số 57-NQ/TW nhấn mạnh việc phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo là động lực chính để phát triển nhanh lực lượng sản xuất hiện đại. Trong lĩnh vực PCCC và CNCH, việc ứng dụng khoa học, công nghệ giúp nâng cao hiệu quả công tác phòng ngừa và chữa cháy. Các thiết bị như: hệ thống báo cháy tự động, camera giám sát, và phần mềm quản lý dữ liệu PCCC là minh chứng rõ ràng cho sự ứng dụng này.

Thực hiện tinh thần Nghị quyết số 57- NQ/TW về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia trong công tác PCCC và CNCH là yêu cầu cấp thiết hiện nay. Trong 09 tháng đầu năm 2025, trên địa bàn tỉnh xảy ra 13 vụ cháy thiệt hại về tài sản ước tính sơ bộ thành tiền khoảng 70,438 tỷ đồng. Xảy ra 05 vụ cứu nạn, cứu hộ trong đó cứu và đảm bảo an toàn 07 nạn nhân, tìm được 02 thi thể nạn nhân bàn giao cho cơ quan chức năng xử lý. So với 09 tháng đầu năm 2024: (1) số vụ cháy giảm 10 vụ (13/23 vụ), thiệt hại về tài sản tăng 67,600 tỷ đồng. (2) số vụ cứu nạn, cứu hộ giảm 04 vụ (05/09 vụ), số người cứu được tăng 07 người, số thi thể nạn nhân được tìm thấy giảm 07 thi thể. (3) số vụ tai nạn lao động giảm 01 vụ, số người chết giảm 04 vụ, số người bị thương giảm 01 người.

Hình ảnh lực lượng chữa cháy tham gia diện tập phương án chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ tại Công ty TNHH HAILIDE.

Trước thực tế này, việc cải thiện công tác PCCC trở nên cấp thiết. Các phương pháp truyền thống dần không còn đủ khả năng đối phó với các tình huống cháy phức tạp và quy mô lớn. Chính vì vậy, khoa học công nghệ đóng vai trò quan trọng trong việc tối ưu hóa và nâng cao hiệu quả của công tác PCCC.

Thời gian qua, Phòng Cảnh sát PCCC và CNCH đã và đang tích cực nghiên cứu, ứng dụng công nghệ, sản phẩm mới trong công tác PCCC và CNCH, đặc biệt ứng dụng những thành tựu của cách mạng công nghiệp 4.0 và chuyển đổi số trong lĩnh vực PCCC và CNCH, điển hình như:

(1) Tổ chức thực hiện tiếp nhận và giải quyết 100% các thủ tục hành chính lĩnh vực PCCC và CNCH trên Cổng dịch vụ công Bộ Công an. Trong đó đẩy mạnh việc tiếp nhận và giải quyết hồ sơ điện tử theo Nghị định số 45/2020/NĐ-CP ngày 08/4/2020 của Chính phủ về thực hiện thủ tục hành chính trên môi trường điện tử trong Công an nhân dân.

(2) Đẩy mạnh công tác số hóa hồ sơ, tài liệu lĩnh vực phòng cháy và chữa cháy trên các phần mềm nghiệp vụ đảm bảo tiến độ, lộ trình theo quy định.

(3) Phối hợp với các đơn vị liên quan triển khai thực hiện Đề án “Xây dựng hệ thống Truyền tin, báo sự cố phòng cháy chữacháy”. Triển khai hệ thống truyền tin báo sự cố PCCC để chủ động phát hiện sớm, ngăn chặn cháy lớn và góp phần giảm thiểu thiệt hại do cháy, nổ gây ra đồng thời nâng cao năng lực quản lý, hỗ trợ tốt cho công tác chỉ huy điều hành chữa cháy, CNCH. Khi hệ thốngtruyền tin báo sự cố về PCCC được triển khai, các thông tin, dữ liệu này của cơ sở sẽ được nhanh chóng kết nối, tập hợp lại trong một cơ sở dữ liệu riêng về PCCC giúp tối ưu việc kết nối thông tin báo cháy sớm tới trung tâm chỉ huy của lực lượng Cảnh sát PCCC và CNCH. Hệ thống quản lý và giám sát đồng bộ, cùng với sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp công an và các cơ sở giúp giảm thiểu rủi ro cháy, nổ và các sự cố liên quan. Điều này không chỉ bảo vệ tài sản và tính mạng của người dân mà còn tạo ra một môi trường ổn định, an toàn, từ đó thúc đẩy sự phát triểnbền vững của xã hội.

(4) Sự ra đời của trí tuệ nhân tạo giúp tạo ra những thay đổi lớn trong lĩnh vực giáo dục, đào tạo như trí tuệ nhân tạo (AI). Nhờ công nghệ AI, nhiều trò chơi, phần mềm giáo dục ra đời đáp ứng nhu cầu cụ thể của người học, giúp người học cải thiện tình hình học tập theo tốc độ riêng của mình. Trí tuệ nhân tạo còn có thể mô phỏng các tình huống sát thực tế mà con người không thể tạo ra các tình huống thật
trong thực tế để học tập, trải nghiệm, đặc biệt là việcmô phỏng các tình huống cháy, nổ, tại nạn, sự cố.

(5) App “Báo cháy 114” là một ứng dụng hỗ trợ người dân thông báo cho cơ quan Cảnh sát PCCC và CNCH các vụ cháy, nổ và sự cố, tai nạn một cách nhanh và chính xác nhất bằng việc trực quan hóa thông qua các hình ảnh, video, âm thanh…. Ứng dụng giúp cho lực lượng Cảnh sát PCCC và CNCH xác minh được ngay các vụ cháy, nổ và tai nạn, sự cố là thật hay giả, vị trí chính xác địa điểm xảy ra cháy, nổ, tai nạn, sự cố; đánh giá được cơ bản tình hình vụ cháy, nổ, tai nạn, sự cố. Đồng thời ứng dụng đưa ra phương án để triển khai công tác chữa cháy, cứu nạn, cứu hộ phù hợp; giảm thiểu tối đa thiệt hại do các vụ cháy, nổ và tai nạn, sự cố xảy ra....

Hình ảnh robot chữa cháy tham gia diễn tập phương án chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ có huy động nhiều lực lượng, phương tiện tham gia tại Tòa nhà A4 Chung cư Ehome Southgate.

Như vậy có thể thấy, công tác nghiên cứu, ứng dụng khoa học và công nghệ trong PCCC và CNCH thời gian qua đã đạt được nhiều kết quả quan trọng, phục vụ hiệu quả công tác đấu tranh, phòng chống tội phạm.Tuy nhiên, bên cạnh những mặt đạt được, công tác nghiên cứu, ứng dụng khoa học và công nghệ trong công tác PCCC vẫn còn một số tồn tại, hạn chế như:

(1) Hoạt động đổi mới sáng tạo trong lĩnh vực PCCC và CNCH còn hạn chế nên chưa thực sự tạo thành động lực và nền tảng hỗ trợ thực hiện công tác PCCC và CNCH;

(2) Nghiên cứu ứng dụng và chuyển giao công nghệ sản phẩm khoa học kỹ thuật PCCC và CNCH chưa có nhiều sản phẩm được sản xuất trong nước, tỷ lệ nội địa hóa các phương tiện PCCC và CNCH sản xuất trong nước còn chưa cao;

(3) Việc huy động nguồn lực của xã hội vào công tác nghiên cứu khoa học công nghệ về PCCC và CNCH còn ở mức thấp.

Để đẩy mạnh hơn nữa việc ứng dụng các thành tựu khoa học và công nghệ trong lĩnh vực PCCC và CNCH trong thời gian tới, cần tập trung thực hiện một số giải pháp sau:

Một là, tăng cường ứng dụng công nghệ cao vào PCCC như: ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI), triển khai hệ thống giám sát thông minh, phân tích dữ liệu lớn để dự đoán nguy cơ cháy, nổ và tối ưu hóa công tác quản lý; xây dựng các thiết bị cảm biến kết nối IoT để phát hiện nhanh chóng các nguy cơ cháy, nổ, truyền tải thông tin tức thời đến cơ quan quản lý; công nghệ thực tế ảo (VR) và thực tế tăng cường (AR) sử dụng trong công tác đào tạo, mô phỏng tình huống cháy, nổ và hướng dẫn thoát hiểm; hệ thống chữa cháy tự động tiên tiến, đầu tư vào công nghệ chữa cháy bằng Robot, hệ thống phun sương, và khí sạch thân thiện với môi trường.

Hai là, tăng cường hợp tác quốc tế về PCCC và CNCH với các cơ sở đào tạo và nghiên cứu khoa học của các nước tiên tiến trên thế giới như: Nga, Nhật Bản, Mỹ, Canada, Pháp, Belarus, Áo, Trung Quốc... nhằm thúc đẩy hợp tác với các nước phát triển trong lĩnh vực PCCC để tiếp nhận chuyển giao công nghệ tiên tiến.

Ba là, nâng cao nhận thức và hợp tác cộng đồng như: xây dựng ứng dụng di động để cung cấp thông tin, cảnh báo cháy, nổ và hướng dẫn sơ tán cho người dân; đẩy mạnh tuyên truyền về lợi ích của ứng dụng công nghệ trong PCCC nhằm nâng cao nhận thức của cộng đồng và doanh nghiệp; khuyến khích sự tham gia của khu vực tư nhân trong đầu tư, nghiên cứu và triển khai các giải pháp PCCC.

Bốn là, đẩy mạnh phát triển hạ tầng và mô hình đô thị thông minh; kết nối với hạ tầng đô thị thông minh có tích hợp hệ thống PCCC với mạng lưới quản lý đô thị thông minh, như giao thông, cấp nước, và thông tin liên lạc; tạo lập cơ sở dữ liệu toàn diện, hỗ trợ quản lý rủi ro và phân tích xu hướng cháy, nổ trong cả nước./.

Quốc Bảo